... από εδώ
Ciro Alegría-Το πλοίο φάντασμα
Στα αργά
ποτάμια της Αμαζονίας ταξιδεύει ένα πλοίο φάντασμα, έχει μυστηριώδη σκιά, αφού
πάντα συναντιέται νύχτα. Είναι παράξενα φωτισμένο από κόκκινα φώτα, σαν να
υπάρχει μια πυρκαγιά στο εσωτερικό του. Είναι παράξενα αρματωμένο με τραπέζια,
που στην πραγματικότητα είναι τεράστιες χελώνες και με αιώρες, που είναι
μεγάλες ανακόντες, με λέμβους που είναι γιγαντιαίοι αλιγάτορες. Το πλήρωμα
είναι ροζ, ποταμίσια κήτη, μεταμορφωμένα σε ανθρώπους. Αυτά τα παχύδερμα ψάρια,
που τα λένε και δελφίνια, κανείς δεν τα ψαρεύει και πόσο μάλλον δεν τα τρώει. Στην
Ευρώπη, το δελφίνι είναι βασιλικό πιάτο, Στην ζούγκλα του Αμαζονίου, μπορεί
κανείς να τα δει να κολυμπούν στην σειρά, κατά δεκάδες, σε ποτάμια και λίμνες,
να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται, το ένα πίσω από το άλλο, τόσο ευχάριστα
και ρυθμικά, δίπλα στα κανό των ψαράδων. Κανένας δεν διανοείται να καμακώσει
δελφίνι, γιατί θεωρείται μαγικό ον. Τις νύχτες μετατρέπονται σε άντρες και στην
πόλη Ίκιτος (*), συχνάζουν καμιά φορά στους χορούς, κορτάροντας και αγαπώντας
τις όμορφες. Λένε για την περίπτωση μιας κοπέλας, που γλεντούσε ως την αυγή με
την γοητεία του και είδε με τρόμο να μεταμορφώνεται σε δελφίνι. Μπορούσε να
συμβεί επίσης και το ίδιο το κήτος, να το προσελκύσει μια ομορφούλα, έως του
σημείου να ξεχάσει την κατάσταση του. Συνήθως, αυτοί οι επισκέπτες φεύγουν από
τις παρέες, πριν χαράξει η αυγή. Είναι γνωστή αυτή η ιδιαιτερότητα τους, γιατί
πολλοί τους ακολούθησαν και είδαν ότι
αντί να πάνε σε κάποιο σπίτι, πηγαίνουν στο ποτάμι και μπαίνουν στα νερά,
ανακτώντας την ψαρίσια μορφή τους.
Το πλοίο
φάντασμα, λοιπόν, έχει για πλήρωμα δελφίνια. Ένας ινδιάνος από τα υψίπεδα του
Ουκαγιάλι (**), είδε το μυστηριώδες πλοίο, πριν λίγο καιρό, σύμφωνα με όσα
διηγούνται στην Πουκάλπα (***)και στα περίχωρα. Συνέβη, ο συγκεκριμένος
ινδιάνος, που ανήκει στην φυλή των Σιπίμπο (****), να διασχίζει το ποτάμι, με
ένα κανό φορτωμένο μπανάνες, όταν σκοτείνιασε. Στην μέση του ποταμού, διέκρινε
ένα μικρό πλοίο, που του φάνηκε να είναι ένα από αυτά που ταξιδεύουν σ’ αυτά τα
νερά. Τον φώναξαν από το ποτάμι, προτείνοντας του, να αγοράσουν τις μπανάνες
και καθώς προσέφεραν καλή τιμή, πούλησε όλο το φορτίο. Το καράβι ήταν
πλακουτσωτό, ο ινδιάνος αρκέστηκε να δώσει τα τσαμπιά και ούτε που υποπτεύθηκε,
τι είδους πλεούμενο ήταν. Αλλά πριν καλά-καλά απομακρυνθεί λιγάκι με το κανό
του, άκουσε να βγαίνει από το εσωτερικό του πλοίου ένας μεγάλος θόρυβος και
μετά είδε, με τρόμο, ολόκληρο το σκαρί να γέρνει μπροστά και να βυθίζεται,
φωτίζοντας από τα μέσα τα νερά, με τέτοιο τρόπο, που άφησε ένα κοκκινωπό ίχνος
για κάποιες στιγμές, μέχρι που ολόκληρο αναμίχθηκε με την βαθιά σκοτεινιά. Αν
ήταν ένα πλοίο σαν και τ’ άλλα, οι ναύτες θα είχαν πέσει στο νερό, προσπαθώντας
να σωθούν από τον πνιγμό. Κανένας δεν το έκανε. Ήταν ένα πλοίο φάντασμα.
Ο ινδιάνος Σιπίμπο, κωπηλατώντας με όλη του την δύναμη, έφτασε στην όχθη
του ποταμού κι εκεί πήγε κατ’ ευθείαν στην καλύβα του, και χώθηκε κάτω από την
τέντα. Για τις μπανάνες, του είχαν δώσει χαρτονομίσματα και κέρματα. Την
επόμενη μέρα, είδε τα αποτελέσματα της μαγείας. Τα χαρτονομίσματα ήταν κομμάτια
από δέρμα ανακόντα και τα κέρματα ήταν λέπια ψαριού. Η άφιξη της νύχτας, θα του
έφερνε ακόμα μια έκπληξη. Τα χαρτονομίσματα και τα ασημένια κέρματα πήραν ξανά
την μορφή τους. Έτσι λοιπόν, ο Σιπίμπο, χαλούσε στα μπαρ και στα καπηλειά της
Πουκάλπα, συνεχόμενα τις νύχτες, το μαγικό χρήμα, που προερχόταν από το πλοίο
φάντασμα.
Βγαίνει το καράβι, από τους πιο αχανείς βυθούς, από έναν κόσμο κάτω από το
νερό, όπου υπάρχουν πόλεις, κόσμος, μια ζωή ίδια, όπως αυτή που λαμβάνει χώρα
στο φως του ήλιου. Μόνο που αυτή είναι μια μαγεμένη ύπαρξη. Στην σιωπή της
νύχτας, στήνοντας αυτί, μπορεί κανείς να ακούσει κάτι να ηχεί στο βάθος των
νερών, κάτι σαν φωνές, κραυγές, καμπάνες…
(*)
Μητρόπολη στον Περουβιανό Αμαζόνιο, ανατολικά των Άνδεων.
(**) Τμήμα
της ενδοχώρας του Περού που παίρνει το όνομα του από τον παραπόταμο του Αμαζόνιου.
(***) Πόλη
στις όχθες του ποταμού Ουκαγιάλι.
(****) Φυλή
ιθαγενών που ζουν κατά μήκος του ποταμού Ουκαγιάλι.
Ciro Alegría- El barco fantasma
Por los lentos ríos amazónicos
navega un barco fantasma, en misteriosos tratos con la sombra, pues siempre se
lo ha encontrado de noche. Está extrañamente iluminado por luces rojas, tal si
en su interior hubiese un incendio. Está extrañamente equipado de mesas que son
en realidad enormes tortugas, de hamacas que son grandes anacondas, de bateles
que son caimanes gigantescos. Sus tripulantes son bufeos vueltos hombres. A
tales peces obesos, llamados también delfines, nadie los pesca y menos los
come. En Europa, el delfín es plato de reyes. En la selva amazónica, se los
puede ver nadar en fila, por decenas, en ríos y lagunas, apareciendo y
desapareciendo uno tras otro, tan rítmica como plácidamente, junto a las canoas
de los pescadores. Ninguno osaría arponear a un bufeo, porque es pez mágico. De
noche vuélvese hombre y en la ciudad de Iquitos ha concurrido alguna vez a los
bailes, requebrando y enamorando a las hermosas. Dióse el caso de que una
muchacha, entretenida hasta la madrugada por su galán, vio con pavor que se
convertía en bufeo. Pudo ocurrir también que el pez mismo fuera atraído por la
hermosa hasta el punto en que se olvidó su condición. Corrientemente, esos
visitantes suelen irse de las reuniones antes de que raye el alba. Sábese de su
peculiaridad porque muchos los han seguido y vieron que, en vez de llegar a
casa alguna, fuéronse al río y entraron a las aguas, recobrando su forma de
peces.
El barco fantasma está, pues,
tripulado por bufeos. Un indio del alto Ucayali vio a la misteriosa nave no
hace mucho, según cuentan en Pucallpa y sus contornos. Sucedió que tal
indígena, perteneciente a la tribu de los shipibos, estaba cruzando el río en
una canoa cargada de plátanos, ya oscurecido. A medio río distinguió un pequeño
barco que le pareció ser de los que acostumbradamente navegan por esas aguas.
Llamáronlo desde el barco a voces, ofreciéndole compra de los plátanos y como le
daban buen precio, vendió todo el cargamento. El barco era chato, el shipibo
limitóse a alcanzar los racimos y ni sospechó qué clase de nave era. Pero no
bien había alejado a su canoa unas brazas, oyó que del interior del barco salía
un gran rumor y luego vio con espanto que la armazón entera se inclinaba hacia
delante y hundía, iluminando desde dentro las aguas, de modo que dejó una
estela rojiza unos instantes, hasta que todo se confundió con la sombría
profundidad. De ser barco igual que todos, los tripulantes se habrían arrojado
al agua, tratando de salvarse del hundimiento. Ninguno lo hizo. Era el barco
fantasma.
El indio shipibo, bogando a todo
remo, llegó a la orilla del río y allí se fue derecho a su choza, metiéndose
bajo su toldo. Por los plátanos le habían dado billetes y moneda dura. Al
siguiente día, vio el producto del encantamiento. Los billetes eran pedazos de
piel de anaconda y las monedas, escamas de pescado. La llegada de la noche
habría de proporcionarle una sorpresa más. Los billetes y las monedas de plata,
lo eran de nuevo. Así es que el shipibo estuvo pasando en los bares y bodegas
de Pucallpa, durante varias noches, el dinero mágico procedente del barco
fantasma.
Sale el barco desde las más hondas
profundidades, de un mundo subacuático en el cual hay ciudades, gentes, toda
una vida como la que se desenvuelve a flor de tierra. Salvo que esa es una
existencia encantada. En el silencio de la noche, aguzando el oído, puede
escucharse que algo resuena en el fondo de las aguas, como voces, como gritos,
como campanas…
